EDREMİTLİ AYDINLARIN KURTULUŞ SAVAŞI YILLARINDA ESARET GÜNLERİ...
Edremit 01 Haziran 1920 tarihinde Yunan askerleri tarafından tarafından işgâl edilmiş olup, 797 gün süren bu işgâlden sonra, Ulu Önder'imiz Mustafa Kemal Atatürk öncülüğünde başlatılan milli mücadele neticesinde, Kaymakam Şehit Hamdi Bey'in ve etrafındaki vatanseverlerin olağanüstü kahramanlıkları ile, Edremit 9 Eylül 1922 tarihinde düşman işgâlinden kurtularak özgürlüğüne kavuşmuştur.
01 Haziran 1920 günü, Yunan işgâl kuvvetlerinin Edremit'te yaptığı ilk iş, şehrin ileri görüşlü aydın kişilerini çeşitli bahaneler bulup tutuklamak ve hapse atmak oldu.
İşte, Kurtuluş Savaşı esnasında Edremitli aydınların, İzmir, Midilli ve Atina'daki esaret günlerini Prof.Dr. Mustafa Özsarı şöyle anlatıyor;
"Sabancalı Ahmet Hamdi Bey esir kamplarının her tarafında ölüm tehlikesi olduğunu ve yüzlerce kişinin öldüğünü vurgular . Salihli’de Aksekili Hacızade Mehmet Nuri Bey, esirlerimizin Midilli’den Pire iskelesine kadar yetmiş iki saatlik bir yolculuğu yüz kişiyle birlikte vapur ambarında aç susuz geçirdiği bilgisini verir . Edremitli Avukat Faik Kemâl ise Edremit İdman Yurdu Cemiyeti başkanlığı esnasında Edremit’teki Rumlara karşı katliam planlamakla suçlanmıştır. Aslı olmayan böyle bir planı bahane eden Edremit Yunan İşgal Kumandanlığı Fâik Kemâl Bey’i yazıhânesinden alarak tutuklamıştır. Faik Kemâl Bey ile birlikte Edremit Reji müdürü Fehmi Bey, tüccardan Karagözzâde Ali Bey, Göcek Tapu Müdürü Abidin Bey, Eczâcı Muzaffer Süreyya Bey, Cevdet Bey, Midillili Hasan Efendi, Balıkesirli Necati Efendi gibi Edremit civarının önde gelen münevverleri, Edremit hapishanesinde 38 gün sistematik işkenceye tabi tutulmuşlardır. Edremit’teki Türk münevverlerinin bu şekilde toplu olarak tutuklanıp hapsedilmesini Faik Kemâl Bey, Batı Anadolu’yu Rumlaştırma girişimin ürünü olarak değerlendirmektedir. Tutuklanan münevverler önce İzmir Divân-ı Harbine sevk edilmişlerdir. Bu sevk 3,5, 6 Eylül 1922 tarihine tesadüf ettiği için İzmir’deki Yunanlılar can derdine düştüklerinden, Türk esirleri de hakarete ve ölüm tehditlerine maruz kalmışlardır. İzmir sokaklarında zincirli vaziyette gezdirilip teşhir edilmişlerdir. Bu esnada defalarca ölümle karşı karşıya gelmişlerdir. Edremitli esir grubu 6 Eylül 1338’de İzmir’den gemiye bindirilerek 8 Eylül’de Pireye, oradan da Atina’daki Lösye Userâ Karargahına gönderilmişlerdir. Fâik Kemâl Pire-Atina-Lösye hattında yaşadıkları tazyik, ölüm tehdidi ve işkencelerin kendi ifadesiyle kurun-ı vustadaki yağma-gerlerde bile emsâline tesadüf edilmediğini (s.23) belirtmektedir. Bir süre Lösye Esir Karargahında kalan Faik Kemâl, ardından Girit’e oradan da Klozemend’e getirilmiştir. Daha sonra İzmir’e gelen esirlerimizle birlikte memleketine dönmüştür.
30 Ocak 1923’te Türkiye ile Yunanistan arasında Lozan’da Sivil Mevkûfînin İâdesi ile Üserâ-yı Harbin Mübâdelesine Dair İtilâfnâmenin imzalanmasıyla birlikte Yunanistan’daki esirlerimizden sağ kalanlar Türkiye’ye dönmüştür. Savaşta Yunanistan’a, Yunan kaynaklarına göre 9183, Türk kaynaklarına göre ise 10129 Türk savaş esiri olarak gitmiştir. Fakat bu rakamlar kesin değildir. Pek çok esirimizin tutuklanma sürecinde ve Yunanistan’a yolculukları esnasında öldüğü esirlerimizin hatıralarında belirtilmektedir. Kaynaklar esirlerimiz Korfu, Larisa, Lefkoşe, Selanik, Gulos, Girit, Preveze, Pire ve Atina gibi şehirlerde kurulu kamplarda kaldığı bilgisini vermektedir. Fakat Yunanistan’daki esir kamplarının en meşhuru ve en korkuncu Atina yakınlarında kurulu Lösye Üsera karargâhıdır. Hatta Lösye Üserâ (Esirler) Karargâhı Müslüman Mezarlığı olarak bilinmektedir." (Prof.Dr. Mustafa Özsarı)
O günleri anlatan yazısı ile BAÜ. Prof.Dr. Sn. Mustafa Özsarı hocama, Ozan Sağdıç'ın "Birinci Savaştan İkincisine" romanından alıntılar ekleyen, Kurtuluş savaşı yıllarını anlatan "Uğultulu Sahiller" romanı yazarı, Edremit Lisesi Felsefe öğretmenimiz Sn. Ergün Özkan'a, Kurtuluş Savaşı yıllarında Edremitli esirlerin fotoğrafını tarafıma gönderen Edremit Belediye Başkanımız Sn. Selman Hasan Arslan'a çok teşekkür ederim.
